Onlangs in het nieuws: in rechtsconservatieve staten in de VS komen strikte regels over wat wél en wat níet onderwezen mag worden. Boekverbrandingen zijn terug van weggeweest en de schoolbibliotheken worden gezuiverd van ‘ongepast’ materiaal. Het is de nieuwste verschijningsvorm van de toenemende invloed van rechts/conservatief in de VS. Via schoolbesturen die feitelijke oudercommissies zijn is het onderwijs hier snel het lijdend voorwerp van. In republiekeinse conservatief-Christelijke staten doen leraren uit angst aan zelfcensuur en vermijden potentieel gevoelige onderwerpen of standpunten.
Wie denkt dat in Nederland dit soort toestanden nog ver weg zijn, wil ik waarschuwen. Ook in Nederland zijn er politieke partijen die stelselmatig het onderwijs verdacht maken en betichten van indoctrinerende praktijken. Hun oplossingen: schoolboeken controleren en meldpunten starten waar leraren aangegeven kunnen worden. FVD introduceerde in 2019 het ‘meldpunt indoctrinatie’ waar individuele leraren konden worden gemeld. Ook kwam er een instagramaccount met ‘indoctrinerend’ lesmateriaal. De PVV toonde zich al eerder voorstander van zo’n meldpunt en ook in 2019 sprak onderwijswoordvoerder Beertema zijn waardering hierover uit. Beide partijen namen dit discutabele initiatief overigens over van het Duitse extreemrechtse AfD.
Ik tweette naar aanleiding van item van Nieuwsuur een ‘reminder’.
Het leidde tot een aantal verschillende reacties. Allereerst wat schaamteloze extreemrechtste trollen die kwamen melden dat het ze niet snel genoeg kon gaan. Toen wat reacties dat ik de SGP, JA21 en BVNL zou zijn vergeten. Dat was ik niet. Hoewel de invloed van gereformeerd NL op schoolboeken niet te ontkennen is, is dat van een hele andere orde. En ook tegengeluid op die rel van bijvoorbeeld D66 heeft niets met censuur te maken, integendeel. Bovendien is de SGP voor een grote vrijheid van onderwijs. JA21 en BVNL laten zich voor zover ik weet niet echt uit over dit onderwerp.
Het laatste type reacties dat ik kreeg laat zich samenvatten als “huh, BBB?”
Ja, BBB. Pak het verkiezingsprogramma er maar eens bij. Ik zal de belangrijkste passages hier citeren.
“Voordat schoolboeken en lespakketten aan leerlingen worden aangeboden toetst een deskundige commissie uit diverse sectoren het lesmateriaal op feitelijke onjuistheden en propaganda.” (Verkiezingsprogramma BBB, 2021, p21)
“Onderwijzers op alle scholen wordt verboden hun eigen ideologieën te verspreiden onder leerlingen. Er komt een meldpunt waar leerlingen en ouders dit kunnen melden. Een deskundige commissie beoordeelt deze klachten.” (Verkiezingsprogramma BBB, 2021, p21)
Daar zit geen woord Spaans tussen. Het zal de BBB waarschijnlijk vooral om het imago van de landbouw in schoolboeken te doen zijn, maar toch. Ook per ongeluk fascisme is fascisme. De rest van de onderwijsparagraaf schendt overigens ook alle zorgvuldig opgebouwde barrières die we in Nederland hebben. Dat de politiek voor het funderend onderwijs gaat over het ‘wat’ en het onderwijs zelf over het ‘hoe’ bijvoorbeeld. BBB wil verplichte excursies naar de boer. Bovendien willen ze zelfs een verplichte stage in de agrarische sector voor alle docenten in opleiding. Daar gaat de politiek al helemáál niet over. Maar dat terzijde.
Nadat mijn tweetje wat aandacht en RT´s kreeg en duurde het niet lang voordat de eerste BBB-medewerker (die overigens anoniem tweet en zich ook nu niet bekend maakte als BBB-medewerker) zich meldde met een verdediging van de controlecommissie. “BBB wil dat kinderen leren hoe het echt zit”.
Twee tweets later toonde ze meteen het grote manco én gevaar van zo’n hele ‘feitelijke’ controlecommissie aan.
Hoe het ‘echt’ zit blijkt dus toch bijzonder variabel te zijn en louter de BBB heeft de wijsheid in pacht om te bepalen wat ‘de’ waardheid is. Of hun waarheid, in ieder geval.
Een paar uur later had ik de volgende BBB-medewerker (overigens niet anoniem) aan de lijn. Die bestempelde mijn ‘reminder’-tweet als ‘een grove misrepresentatie’.
Het is een bijzonder gevaarlijk en hellend vlak. Enkele andere twitteraars vonden het idee van zo’n controlecommissie en meldpunt namelijk op zich wel sympatiek: lesmateriaal moet feitelijk wel een beetje kloppen natuurlijk. Dat het dat over het algemeen prima doet, dat de docent daar verantwoordelijk voor is en dat er een uitgebreid verantwoordingssysteem via schoolleiders, schoolbesturen en onderwijsinspectie achter hangt, gaan ze dan aan voorbij. De verdachtmaking blijft makkelijk hangen.
Het tweede argument dat vaak gebruikt is de stelling dat het onderwijs vrij dient te zijn van ideologiën. Dat is onmogelijk. Waardenvrij onderwijs bestaat niet. Kennis, ook die uit de wetenschap, is per definitie gekleurd en past binnen bepaalde overtuigingen. Het onderwijs heeft als taak om nieuwe wereldburgers op te leiden, die snappen dat ‘de’ waarheid niet bestaat en dat iedereen daar vanuit zijn eigen perspectief naar kijkt. Een goede docent neemt zijn leerlingen objectief mee door die verschillende brillen. Daarnaast voedt deze docent zijn of haar leerlingen op met onze maatschappelijke waarden, met aandacht voor democratie, de Westerse samenleving en wetenschap. Dat noemen we nota bene ‘burgerschap’, een wettelijk verplicht onderdeel van het curriculum.
Daarnaast is de Nederlandse onderwijssysteem er een van extreme vrijheid. Zolang je het wettelijk verplichte kerncurriculum maar onderwijst, mag je daarnaast bijna alles onderwijzen wat je wil. Over de God waar je al dan niet in gelooft, de leer van Rudolf Steiner of over modernere heiligen. Het is ironisch dat nota bene de partij die startte met het indoctrinatiemeldpunt juist van deze ruime wetgeving gebruik maakt om met eigen scholen te komen.
Het gevaar van meldpunten en controlecommissies is dat politieke machthebbers gaan bepalen wat er wel en vooral niet onderwezen wordt op scholen. Dat tast niet alleen de professionaliteit van docenten aan, maar holt de democratie uit. Dat de BBB dat niet snapt is bijzonder kwalijk. Het tweede scenario is dat de BBB dat prima snapt. Dat is nog veel erger.
Natuurlijk 
Ik wil even een kleine reactie geven op dat je zegt dat wetenschap gekleurd is. Wiskunde, natuurkunde, scheikunde, zeg maar de exacte wetenschappen zijn niet gekleurd. F=ma, E=mc^2, dat is gewoon te bewijzen . Zit geen kleur aan.